Oorlog in Den Haag, gefilmd verleden 1940-1945

In het kader van 75 jaar vrijheid in 2020 heeft het Haags Gemeentearchief amateurfilms uit Den Haag van de Tweede Wereldoorlog verzameld. Uit al die indringende en indrukwekkende beelden is deze compilatie ontstaan.
Mobilisatie
Het verhaal begint met de mobilisatie van Den Haag, enkele dagen voor de Duitse inval in Polen, op 1 september 1939. De Haagse bevolking verdringt zich om het laatste nieuws te vernemen. Op het Malieveld verzamelen zich Nederlandse soldaten. Vanaf station Staatsspoor, het huidige Centraal Station, vertrekken opgeroepen verlofgangers en reservisten naar hun legeronderdelen.
Na de mobilisatie worden in de stad schuilplaatsen en schuilkelders gebouwd. Op 10 mei 1940 vallen de Duitsers ons land binnen. De film neemt ons mee naar de kortstondige luchtoorlog rond Den Haag en toont de neergestorte Duitse transsporttoestellen in het Haagse Bos en in de weilanden tussen Den Haag en Delft.
Capitulatie
Na de capitulatie trekken Duitse colonnes met manschappen en materiaal de stad binnen. De film toont het veranderende straatbeeld in Den Haag, door onder meer de plaatsing van Joodse verbodsborden en de invoering van de Jodenster.
Dagelijks leven
We zien ook dat de Haagse bevolking gewend raakt aan de aanwezigheid van de bezetter, en de keerzijde van de bezetting in de vorm schaarste. Voedsel, brandstof en andere producten gaan op de bon en verduisteringsmaatregelen kosten tientallen Hagenaars het leven.
De voetbalcompetitie ging ondertussen gewoon door. De film bevat unieke beelden van de wedstrijd VUC-Longa om het algeheel landskampioenschap in het seizoen 1943-1944.
Atlantikwall
Eind 1942 worden grote delen van Den Haag ontruimd voor de aanleg van de Atlantikwall. Bijna 150.000 mensen moeten hun huizen verlaten en elders onderdak vinden. We zien de bouw van de bunkers langs de kust en in de duinen, hindernissen op het strand en in de vloedlijn moeten een geallieerde landing voorkomen.
Hongerwinter
In de loop van de bezetting worden voedsel en brandstof steeds schaarser. en in het najaar van 1944 stokt de aanvoer van kolen en voedsel. De film bevat indringende beelden van de filmer Rudi Hornecker over de beruchte hongerwinter.
Bombardement Bezuidenhout
Op 3 maart 1945 wordt het Bezuidenhout en het gebied rond het Korte Voorhout bij vergissing gebombardeerd door Engelse vliegtuigen. Het eigenlijke doelwit: V2-installaties in het Haagse Bos. Door het bombardement ontstaan grote branden en we zien hoe de bewoners de stad uit vluchten richting Voorburg. Op de kleurenbeelden, na de bevrijding gefilmd door een Amerikaanse soldaat, is te zien hoe groot de schade is.
Voedseldroppings
Onder de naam operatie Manna droppen eind april 1945 honderden geallieerde bommenwerpers voedsel, onder meer boven vliegveld Ypenburg en de renbaan Duindigt. Afgeworpen voedsel wordt ingezameld en afgevoerd naar distributiepunten.
Bevrijding
Op 5 mei 1945 wordt Nederland bevrijd, de Haagse bevolking gaat dolenthousiast de straat op. Het zou nog tot 8 mei duren voordat de eerste Canadezen in Den Haag en Voorburg arriveren. Voor de Duitsers rest de aftocht naar Nederland.
Direct na de bevrijding richt de woede van de bevolking zich op NSB’ers en hun collaborateurs. De film toont hoe ze door leden van de Politieke Opsporingsdienst onder grote publieke belangstelling uit hun huizen worden gehaald en opgebracht. Ook koelen inwoners van Den Haag hun woede op de NSB door kantoorinventaris op straat te gooien en in brand te steken. De volkswoede geldt in het bijzonder vrouwen die met Duitsers omgingen. Ze worden kaalgeschoren, met pek besmeurd en daarna triomfantelijk in optocht rondgeleid.
Op 6 juni 1945 maakt de uit Engeland teruggekeerde koningin Wilhelmina een uitgebreide rondrit door Den Haag, de route leidt onder meer door de Weimarstraat. Praktisch de hele bevolking is uitgelopen.
De stad na de bevrijding
Op de filmbeelden van na de bevrijding is de schade die Den Haag geleden heeft onder de Duitse bezitting goed zichtbaar. Kort na de bevrijding wordt al begonnen met de sloop van bunkers en tankmuren en het opruimen van hindernissen en mijnenvelden.
Dat het leven al snel weer doorgaat, bewijzen de opnamen van de promotietoer voor de film Air Force in juli 1945. De terrassen zitten vol, de mensen zien er goed doorvoed uit en zijn welgekleed. Vergeten lijken de vijf zware jaren, totdat de karavaan langs het volledig verwoeste Korte Voorhout rijdt.
----------
Collecties:
Haags Gemeentearchief
Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid
Nederlands Instituut voor Militaire Historie
Familie de Bie
Familie Blikkendaal
Familie Böcker
Familie Frommé
Museon
S.C. van Vleuten (1905 - 1967)
Willem Wekking (1903 - 1959), fotograaf te Lichtenvoorde
E.M. van Ojen
Met dank aan:
Het Mondriaan Fonds
Fonds 1818
Afdeling Citybranding van de Gemeente Den Haag